Projekt Muzeum Polskiej Myśli Technicznej zdobył pierwszą nagrodę w Ogólnopolskim Konkursie Architektura Betonowa 2019 organizowanym przez Stowarzyszenie Producentów Cementu. Autorem zwycięskiego projektu dyplomowego jest Aleksandra Kubacka, promotorem – dr hab. inż. arch. Marcin Charciarek, prof. PK, a promotorem pomocniczym dr inż. arch. Ernestyna Szpakowska-Loranz z Zakładu Architektury Elementarnej Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej.

Muzeum Polskiej Myśli Technicznej, przy pasie startowym dawnego lotniska Rakowice-Czyżyny, jest kontynuacją rozwoju krakowskiego zagłębia inżynieryjnego, w skład którego wchodzą: Wydział Mechaniczny Politechniki Krakowskiej, Krakowski Park Technologiczny – Czyżyny, Muzeum Lotnictwa wraz z Lotniczym Parkiem Kulturowym, Muzeum Inżynierii Miejskiej, Zespół Szkół Inżynierii Środowiska i Melioracji oraz Kampus Politechniki Krakowskiej. Projektowany teren stanowi fragment dawnego lotniska Rakowice-Czyżyny, założonego w 1912 roku przez Austro-Węgry. Zaprojektowany budynek wpisuje się w funkcję, której przeznaczony obecnie jest teren lotniska. Dodatkowo trzy lata temu ogłoszony został konkurs na zagospodarowanie omawianej przestrzeni.

Tematem projektu jest stworzenie w pełni funkcjonalnego budynku użyteczności publicznej, będącego wynikiem konstruktywistycznej gry figur elementarnych – krzyżujących się prostopadle ścian, belek i słupów. Inspiracją do projektu była twórczość Aluísio Carvão, a w szczególności Construction 6 – abstrakcyjna kompozycja zredukowana do prostych struktur optycznych o geometrycznych kształtach.

Konstrukcja została oparta na siatce dziewięćdziesięciu słupów wpisanych w moduł o wymiarach 9 × 9 metrów. Ściany zwolnione z funkcji nośnej stały się przegrodami – sposobem definiowania przestrzeni. Dzięki temu wnętrze muzeum może się zmieniać zgodnie z zapotrzebowaniem, poprzez dodawanie bądź odejmowanie kolejnych ścian działowych. W projekcie przyjęto schemat budynku z centralnym trzonem usztywniającym, zawierającym przestrzeń instalacyjną oraz komunikacyjną (pionową). Rzuty funkcjonalne są wynikiem rozmieszczenia pod kątem prostym figur elementarnych: punktów (słupów), odcinków (ścian), prostokątów (kominów, pionów), wzajemnie ułożonych na płaszczyznach, wymykających poszczególne pomieszczenia, a jednocześnie pozostawiających częściowo otwarte przestrzenie, przeznaczone na dziedzińce lub tarasy. Przeszywanie się ścian jest widoczne nie tylko w fasadzie, ale również we wnętrzu. Brutalistyczny charakter, nierozłączny z konstruktywizmem, podkreślany jest przez surowe betonowe ściany z widocznym rysunkiem deskowania.

Projekt obejmuje jedną kondygnację podziemną i 4 kondygnacje nadziemne. Płyta nad garażem została częściowo otwarta do użytku publicznego i stanowi przedpole dla głównych wejść do budynku. Architektura zespołu operuje oszczędnymi środkami wyrazu, ale równocześnie stanowi indywidualną i oryginalną kompozycję przestrzenną odpowiadającą lokalnemu kontekstowi nowo powstających prostych brył współczesnych obiektów.

Część ekspozycyjna znajduje się na dwóch kondygnacjach. Zaplanowano wydzielenie przestrzeni dla wystaw stałych i wystaw czasowych. Poszczególne działy mogą tworzyć jednoprzestrzenną salę wystawową lub powierzchnię podzieloną ściankami działowymi. Koncepcja zakłada również możliwość czasowego wydzielenia przestrzeni ekspozycji za pomocą ścianek mobilnych. Tuż obok mieścić będzie się strefa edukacyjna z salą audytoryjną i salami warsztatowymi. Trzecia kondygnacja przeznaczona została funkcji gastronomicznej oraz na niewielką czytelnię czasopism. Część podziemną, na której znajduje się parking wraz z pomieszczeniami technicznymi, archiwum, szatnią, magazynami oraz serwerownią, zaprojektowano w całości w konstrukcji żelbetowej, monolitycznej.

Muzeum Polskiej Myśli Technicznej to budynek o wizualnie mocnej, wyrazistej bryle, który w założeniu ma przywoływać skojarzenia z techniką i surową konstrukcją. Forma ta jest spójna z funkcją obiektu i jego lokalizacją.

Projekt Muzeum Polskiej Myśli Technicznej został nominowany do YTTA 2020 i Dyplomu Roku im. Zbyszka Zawistowskiego 2020.

Aleksandra Kubacka